More languages
More actions
 | این مقاله یک خرده مقاله است. می توانید با ویرایش آن کمک کنید |
اتحاد جماهیر شوروی (نام رسمی: اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی (USSR))، اتحادی فراملیتی تشکیلشده از دولتهای سوسیالیستیِ مارکسیستلنینیست بود که از تاریخ ۱۹۲۲ تا ۱۹۹۱ در اوراسیا وجود داشت.
شوروی پس از انقلاب اکتبر در ۱۹۲۲ بهعنوان اتحادیهای ساختهشده از چهار جمهوری سوسیالیستی، از جمله جمهوری سوسیالیستی فدراسیونی روسیهٔ شوروی، جمهوری سوسیالیستی فدراسیونی قفقاز جنوبی شوروی، جمهوری سوسیالیستی اوکراین شوروی و جمهوری سوسیالیستی بلاروس شوروی تأسیس شد. جمهوریهای سوسیالیستی تاجیکستان و ازبکستان شوروی نیز چند سال پس از تأسیس اتحادیه به آن پیوستند؛ قفقاز جنوبی شوروی در ۱۹۳۶ جای خود را به جمهوریهای سوسیالیستی آذربایجان، ارمنستان و گرجستان شوروی داد. از ۱۹۵۶ تا ۱۹۹۱ شوروی از ۱۵ جمهوری تشکیل شده بود که از میان آنها دو جمهوری در سازمان ملل متحد عضویت جداگانه داشتند.
شوروی، بهعنوان نخستین دولت سوسیالیستی پایدار در تاریخ، جایگزین سیاسی نوآورانهای برای طبقهٔ کارپیشگان را پیش آورد. در زمانهای که کارگران جهان غرب همچنان برای به دست آوردن حقوق صنفی خود در کوشش بودند این دستاوردی چشمگیر و تحسینبرانگیز بود؛ قانون اساسی ۱۹۲۴ شوروی و قانون اساسی ۱۹۳۶ شوروی را میتوان از پیشرفتگراترین دستاوردهای سیاسی تاریخ دانست.
شوروی در حالی توسعه یافت که هم از سوی دولتهای سرمایهدار و هم امپریالیسم جهانی زیر فشار شگرفی بود؛ چنانکه از آغاز جنگ داخلی روسیه در ۱۹۱۸ و در طول آن چندین بار توسط بریتانیا، فرانسه، ایالات متحده، ژاپن، لهستان و چندین قدرت اروپایی کوچکتر مورد تازش و تعرض قرار گرفت. برخی از این دستدرازیها موقتاً در براندازی شوراهای محلی موفق بوده و بهجای آنها نظامهای دستنشاندهٔ کمونیستستیز را به قدرت رساند. بااینهمه، تازشگران همچنان در جلوگیری از شکلگیری اتحادیهٔ شوروی ناتوان ماندند.
کمتر از دو دهه پس از تأسیس و هنگام جنگ جهانی دوم، تازش نازیها به شوروی دومین جنگ امپریالیستی علیه آن را این بار با نام فاشیسم رقم زد. با اینکه فاشیستها آسیب فاجعهباری به غرب شوروی وارد کرده بودند، درپایان، ارتش سرخ در عقب راندن نیروهای آلمان نازی پیروز بود و در ادامهٔ جنگ از مهمترین دلیلهای شکست نازیسم آلمانی در ۱۹۴۵ شد.
حتی با وجود همهٔ این دشواریها، شوروی توانست به یکی از چشمگیرترین پیشرفتهای اقتصادی در زمانهٔ نوین دست یابد. سوسیالیسمْ کشوری از بیسوادان و رعیتهایی که گشنگی میکشیدند را به ابرقدرتی صنعتی تبدیل کرد که دارای تندرشدترین اقتصاد جهان بود. مردم شوروی از تندرستترین و خوشسوادترین مردم جهان بوده و برخی از چشمگیرترین دستاوردهای دانشی و صنعتی تاریخ را به نام خود ثبت کردند. همچنین، شوروی الگوی بسیار اثرگذاری برای پروژههای سوسیالیستی پسازخود، همچون ویتنام، چین و کوبا را فراهم کرد.
از ۱۹۸۸، بسیاری از جمهوریهای شوروی، پیشاز سرنگونی غیرقانونی آن در ۱۹۹۱، آغاز به جدا شدن از شوروی کردند. قلمروی پیشین آن میان دولتهای جانشین روسیه، لتونی، لیتوانی، استونی، بلاروس، اوکراین، پِریدْنِسترُوی، مولداوی، گرجستان، آذربایجان، ارمنستان، آبخازستان، اوستیای جنوبی، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان، تاجیکستان و جمهوری آرتساخ که تا ۲۰۲۴ (۱۴۰۲ خورشیدی) وجود داشت تقسیم شد.